پلیمر چیست؟
پلیمر یا بسپار یک نوع درشت مولکول است که از تعداد زیادی واحد تکرارشونده تشکیل شده است. در واقع واژه پلیمر از از دو واژه یونانی «Poly» به معنای چند و «Mer» به معنی قطعه است. واژه پارسی این درشت مولکول نیز از دو بخش «بس» به معنی بسیار و پار به معنی پاره یا قطعه است. پلیمر ها کاربرد فراوانی دارند و بسیار شناخته شده هستند. پلیمرها که از طریق واحد های تکرار شونده ایجاد و از طریق شبکه های سه بعدی، دو بعدی و تک بعدی به یکدیگر متصل می شوند. در واقع هر واحد تکرارشونده یک «مر» هست و ترکیب «پلی» با معنی چندین به همراه کلمه «مر» موجب به وجود آمدن کلمه “پلیمر” به معنای تعدا زیاد واحد تکرارشونده می شود.
پلیمرها به دو شکل طبیعی و مصنوعی مورد استفاده قرار میگیرند که نوع اول از طبیعت استخراج شده مانند کتان، نخ ابریشم، لاستیک طبیعی، چوب، پروتئین، DNA و … و نوع مصنوعی از پرکاربردترین آنها میتوان به پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پی وی سی و …. اشاره نمود از مشتقات نفتی توسط عملیات پلیمریزاسیون تهیه میشود.
مونومر چیست؟
مونومر کوچکترین واحد تکرار شونده پلیمر است. مثلا اگر یک تسبیح را به عنوان یک زنجیر پلیمر در نظر بگیرید، دانه های تسبیح در حکم مونومر های آن هستند.
پلیمریزاسیون چیست؟
فرایندی است که در آن مولکول های مونومر به هم متصل شده تا یک مولکول بزرگ پلیمر را شکل دهند. پلیمریزاسیون فرایند به هم پیوند دادن مونومر ها از طریق یک سری واکنش های شیمیایی می باشد.
Copolymer چیست ؟
کوپلیمر، پلیمری است که از دو نوع مونومر یا بیشتر ساخته شده است. به فرایندی که در آن کوپلیمر تشکیل می شود نیز کوپلیمریزاسیون گویند. کوپلیمر به منظور اصلاح بعضی خواص یک پلاستیک خاص صورت می گیرد و درمقابل هموپلیمر قرار دارد که تنها از یک نوع مونومر تشکیل شده است. در شکل زیر تفاوت همو پلیمر و کوپلیمر را مشاهده می کنید.
از دیگر نکات حائز اهمیت میتوان به تقسیم بندی کوپلیمرها اشاره کرد که گفتنی است آنها بر اساس ساختارشان تقسیم بندی می شوند و به دو شکل خطی و شاخه ای موجود هستند. مهم ترین انواع کوپلیمر های خطی، تناوبی، دسته ای، رندوم و پیوندی می باشند.
block کوپلیمر دسته ای :
زمانی که واحد های تکرار شونده بیش از یک نوع هموپلیمر توسط پیوندهای کوالانسی به هم متصل شوند، تشکیل یک کوپلیمر دسته ای یا بلاک را می دهند. ساختار این نوع کوپلیمر ها را در زیر مشاهده می کنید. مهمترین کوپلیمر دسته ای ABS می باشد. اخیراً استفاده از روش‌های پلیمریزاسیون کاتیونی زنده و پلیمریزاسیون رادیکالی زنده برای تهیه کوپلیمرهای دسته‌ای توسعه یافته است. کوپلیمرهای دسته‌ای از نظر تجاری بسیار حائز اهمیت هستند. این دسته از پلیمرها در سیستم‌های دارورسانی، الاستومرهای ترموپلاستیک، چسب‌های هات ملت حساس به فشار، و اخیراً درزمینهٔ نانو کاربرد دارند. لذا کاربرد کوپلیمر در زمینه های بسیاری مورد توجه است.
Random کوپلیمر رندوم :
اگر مونومرها در ساختار زنجیره های پلیمری به صورت رندوم و بدون ترتیب خاصی قرار بگیرند، تشکیل کوپلیمر رندوم را می دهند. این پلیمرها اکثرا توسط روش رادیکال آزاد تولید می شوند. مهمترین مثال آن کوپلیمر استایرن بوتادین رابر SBR می باشد.
Alternative کو پلیمر تناوبی:
وقتی مونومرهای تشکیل دهنده زنجیر پلیمر به صورت یک در میان تکرار شوند تشکیل کوپلیمر تناوبی را می دهند. نایلون 66 مثالی برای این نوع کوپلیمر هاست.
برخلاف کوپلیمرهای قبلی که همه خطی بوده اند، کوپلیمرهای شاخه ای دارای شاخه هایی از مونومرها هستند. مهمترین انواع آن ستاره ای، پیوندی و شانه ای می باشد که تصاویر آن ها را در شکل زیر مشاهده می کنید:
Star کوپلیمر ستاره ای:
کو پلیمر پیوندی شاخه ای:
